Endovenöz Lazer (EVLA) ile Varis Tedavisi: Etkili ve Kişiselleştirilebilir Bir Yaklaşım
Endovenöz lazer ablasyon (EVLA), yüzeyel toplardamarda (çoğunlukla büyük/küçük safen) gelişen reflüyü içeriden kapatmayı hedefleyen minimal invaziv bir yöntemdir. Kesi gereksinimi azdır, çoğu hastada aynı gün mobilizasyon mümkündür ve plan tamamen kişisel anatomiye göre yapılır. İstanbul’da ilk muayene ve dupleks/renkli Doppler eşliğinde EVLA’nın sizin için doğru seçenek olup olmadığı netleştirilir.
EVLA Nedir, Nasıl Etki Eder?
İnce bir lazer fiberi, ultrason kılavuzluğunda hedef damara yerleştirilir. Kontrollü enerji uygulamasıyla damar duvarında ısıya bağlı kapanma (termal ablasyon) oluşturulur. Böylece problemli segment dolaşımdan çekilir, reflü akım kesilir ve yüzeyel basınç azalır. Amaç; ağrı, ağırlık–dolgunluk, gece krampları ve ödem gibi şikâyetleri azaltmak ve kozmetiği iyileştirmektir. Gerekli olgularda aynı seansta mini flebektomi veya ilerleyen seanslarda skleroterapi/köpük ile hibrit plan yapılabilir.
Kimler İçin Uygun?
EVLA; trunkal (safen) reflüsü saptanan, damar seyri daha düz–yarı kıvrımlı olan ve hızlı işe dönüş hedefleyen hastalarda güçlü bir seçenektir.
- GSV/SSV üzerinde uzun segment reflü: Fiber ilerleyişine izin veren seyir ve çap.
- Belirgin semptom yükü: Ağrı, dolgunluk, kramp, ödem ve yaşam kalitesinde düşüş.
Uygun olmayabilecek durumlar: Çok kıvrımlı veya anevrizmal segmentler, keskin açılanmalar, seçilmiş ileri nüks paternleri. Bu senaryolarda cerrahi ya da alternatif endovenöz yöntemler ve/veya hibrit planlama değerlendirilebilir.
Doppler ile Değerlendirme ve Planlama
Başarılı ve güvenli bir EVLA için ayrıntılı dupleks/renkli Doppler haritalaması esastır. Harita; reflünün yeri–yönü–süresi, hedef segmentlerin çapı/kıvrımlılığı, perforan venler, derin sistem açıklığı ve önceki girişim izlerini içerir. Klinik şiddet CEAP sınıflamasıyla (C1–C6) özetlenir; C3–C6 düzeyindeki ödem, cilt değişiklikleri veya ülser varlığında bakım protokolü uyarlanır.
Planlama çıktıları; fiberin giriş seviyesi, enerji parametreleri, kompresyon gereksinimi ve aynı seansta yapılacak tamamlayıcı işlemler (ör. mini flebektomi) gibi ayrıntıları kapsar. Amaç, en az travma ile en yüksek kapanma başarısı ve konfor sağlamaktır.
Karar İlkeleri (Özet)
- Trunkal reflü var mı? Varsa EVLA birincil seçeneklerdendir; anatomik engel varsa alternatif/cerrahi düşünülür.
- Damar seyri ve çap uygun mu? Düz–yarı kıvrımlı seyir ve uygun çap, fiber ilerleyişi ve etkin enerji dağılımı için idealdir.
- Hedefler: Semptom kontrolü, hızlı işe dönüş, kozmetik beklenti; gerektiğinde hibrit planla desteklenir.
- Güvenlik: Doppler ile segment seçimi, kontrollü enerji ve kişiselleştirilmiş kompresyon protokolü.
EVLA Nasıl Uygulanır? (Hazırlık, Adımlar, Sonrası)
İşlem Öncesi Hazırlık
- Doppler işaretleme: Reflü başlangıç–bitiş seviyeleri ve yan dallar cilt üzerinde işaretlenir.
- İlaç ve sağlık kontrolü: Antikoagülan/antiagreganlar, diyabet ilaçları ve bitkisel takviyeler gözden geçirilir; alerji öyküsü not edilir.
- Giyim ve kompresyon: Rahat kıyafet, uygun beden kompresyon çorabı ve işlem sonrası yürüyüş planı hazırlanır.
- Fotoğrafik kayıt (opsiyonel): Öncesi/sonrası karşılaştırmaları için referans görüntü alınabilir.
Adım Adım EVLA
- Giriş: Ultrason kılavuzluğunda ponksiyon; kılavuz tel ve kılıf yerleştirilir.
- Fiber konumlandırma: SFJ/SPJ yakınında güvenli mesafe belirlenir.
- Tümesan anestezi: Damar çevresine verilen solüsyon ısı kalkanı oluşturur, ağrıyı azaltır.
- Enerji uygulaması: Kontrollü geri çekme ve uygun enerji parametreleri ile termal ablasyon yapılır.
- Tamamlama: Gerektiğinde aynı seansta mini flebektomi; pansuman ve kompresyon başlatılır.
Konfor: Çoğu hasta işlemi iyi tolere eder; lokal/tümesan anestezi ile ağrı minimaldir.
İşlem Günü ve İlk 48 Saat
- Mobilizasyon: Kısa ve sık yürüyüşler; uzun süreli hareketsizlikten kaçınma.
- Ağrı yönetimi: Basit analjezikler; bacak elevasyonu konforu artırır.
- Banyo/ısı: İlk günlerde sıcak duş–sauna–hamamdan kaçınma; ılık duş.
- Araç kullanımı: Kişisel duruma göre, genellikle aynı gün/ertesi gün.
İyileşme, Kompresyon ve İşe Dönüş
- Kompresyon: Çoğu protokolde 1–2 hafta (süre/basınç kişisel).
- Günlük yaşama dönüş: Hafif aktiviteler 1–3 gün içinde; egzersizlere kademeli dönüş.
- İşe dönüş: Masa başı işlerde sıklıkla 1–3 gün; ayakta yoğun çalışanlarda birkaç gün daha uzun.
- Spor ve ısı: Yüksek ısı ve yoğun bacak egzersizlerine dönüş genellikle 2–4 hafta içinde kademeli.
Avantajlar ve Sınırlılıklar (Dengeli Bakış)
- Avantajlar: Minimal girişim; hızlı sosyal/iş yaşamına dönüş; geniş kanıt birikimi; hibrit planlara uyumlu.
- Sınırlılıklar: Tümesan anestezi gereksinimi; çok kıvrımlı/anevrizmal segmentlerde teknik zorluk; kısa süreli gerginlik–hassasiyet.
Kısa Karşılaştırma (Pratik Tablo)
| Yöntem | Anestezi | Kompresyon | Kesik/İz | İşe Dönüş (tipik) | Not |
|---|---|---|---|---|---|
| EVLA | Tümesan + lokal/sedasyon | 1–2 hafta | Minimal | 1–3 gün | Trunkal reflüde güçlü seçenek |
| RFA | Tümesan + lokal/sedasyon | 1–2 hafta | Minimal | 2–7 gün | Benzer kapanma başarısı |
| Yapıştırıcı | Lokal | Kısa/çoğu kez yok | Minimal | <24 saat | Tümesansız; seçilmiş profiller |
| Mini Flebektomi | Lokal ± sedasyon | 1–2 hafta | 2–3 mm kesiler | 1–5 gün | Paket varislerde hedefe yönelik |
Güvenlik, Yan Etkiler ve Risk Yönetimi
EVLA, uygun hasta seçimi ve deneyimli bir ekip ile uygulandığında güvenli ve etkili bir yöntemdir. Başarı; doğru endikasyon, ultrason kılavuzluğunda hassas teknik ve hasta uyumu üçlüsüne dayanır.
Beklenebilen Geçici Bulgular
- Çekilme/gerginlik hissi: Ablasyon hattı boyunca birkaç gün–hafta içinde azalır.
- Hassasiyet–ekimoz: Ponksiyon/kesi çevresinde görülebilir; genellikle kendiliğinden geriler.
- İpliksi sertlik (kordon): Kapanan damar boyunca fibroz bant hissi; zamanla yumuşar.
- Hafif ısı artışı/kızarıklık: Lokal, sınırlı alanlarda görülebilir.
Daha Seyrek Olanlar
- Lokal flebit: Damar hattında hassasiyet ve kızarıklık; klinik değerlendirmeye göre yönetilir.
- Hiperpigmentasyon: Damar hattı boyunca çizgisel koyulaşma; çoğu vakada zamanla solar.
- Geçici parestezi: Safen/sural sinir komşuluğunda uyuşukluk–karıncalanma; genellikle geçicidir.
Nadir Ama Önemli Riskler
- Endovenöz ısıya bağlı tromboz (EHIT) / DVT: Nadir; dupleks ultrason ile kontrol planlanır.
- Cilt yanığı: Çok nadir; yeterli tümesan ve enerji kontrolüyle risk düşüktür.
- Enfeksiyon/hematom: Düşük olasılık; uygun pansuman ve takip ile yönetilir.
Ne Zaman Doktora Başvurmalı?
- Hızla artan ağrı/şişlik, belirgin kızarıklık ve ısı artışı
- Yüksek ateş, kötü kokulu akıntı veya yoğun kanama
- Yeni başlayan nefes darlığı, göğüs ağrısı, açıklanamayan çarpıntı
- Ayak bileğine kadar inen şiddetli ağrı veya belirgin asimetri
Kısa Kontrol Listesi (EVLA Sonrası)
- Yürüyüş: Aynı gün kısa ve sık yürüyün; uzun süreli hareketsizlikten kaçının.
- Kompresyon: Çoğu hastada 1–2 hafta önerilir; süre/basınç kişiselleştirilir.
- Isı ve banyo: İlk günlerde sıcak duş–sauna–hamamdan kaçının; ılık duş tercih edin.
- Ağrı yönetimi: Onaylı basit analjezikler; bacak elevasyonu konforu artırır.
- Kontrol: Planlanan dupleks ultrason randevusunu aksatmayın (EHIT taraması).
İstanbul’da Değerlendirme ve Planlama
İstanbul’da ayakta muayene ve dupleks/renkli Doppler eşliğinde, EVLA’nın tek başına mı yoksa hibrit bir planın parçası olarak mı uygulanacağı kişiye özel belirlenir. Randevu öncesi hazırlık listesi, ulaşım–park bilgileri ve işlem sonrası bakım talimatları yazılı olarak iletilir; hedefimiz güvenli iyileşme ve günlük yaşama hızlı dönüşünüzdür.
Sık Sorulan Sorular
EVLA ile RFA arasında sonuç farkı var mı?
Her iki yöntem de trunkal reflüde güçlü seçeneklerdir. Karar, damar seyri/çapı, cihaz erişilebilirliği ve kişisel hedeflere göre verilir; birçok hastada fark daha çok teknik tercih düzeyindedir.
EVLA sonrası işe dönüş ne kadar sürer?
Masa başı işlerde çoğu zaman 1–3 gün içinde dönüş mümkündür. Ayakta yoğun çalışanlarda süre birkaç gün uzayabilir; kompresyon ve mobilizasyona uyum hızı artırır.
Kompresyon çorabı şart mı?
Çoğu protokolde ilk 1–2 hafta önerilir; ödem ve konfor üzerinde olumlu etkisi vardır. Süre ve basınç, işlem kapsamı ve kişisel faktörlere göre ayarlanır.
İz kalır mı?
EVLA küçük girişlerle yapılır; belirgin cerrahi iz beklenmez. Ponksiyon alanlarında kısa süreli morluk/hassasiyet olabilir; düzenli bakım ile hızla geriler.
Nüks (tekrar) riski nedir?
Varis kronik bir durumdur; etkili bir EVLA nüks riskini azaltır ancak sıfırlamaz. Düzenli kontroller, kilo yönetimi, hareketli yaşam ve uygun kompresyon uzun dönem başarısını artırır.
Uçak yolculuğu ve spor ne zaman?
Kısa uçuşlar genellikle erken dönemde mümkündür; kompresyon ve aralıklı yürüyüş önerilir. Düşük etkili egzersizlere birkaç gün içinde, yoğun spora ise 2–4 hafta içinde kademeli dönüş planlanır.