Lipödem, genellikle bacaklarda görülen ağrılı yağ dokusu artışıyla karakterizedir. Doğru tanı ve kişisel bakım planı, ilerlemenin yavaşlamasını sağlar. İstanbul merkezli bu kapsamlı rehberde, lipödemin belirtileri, tanı süreci ve medikal–destekleyici tedavi yaklaşımları anlatılmaktadır.
Lipödem, özellikle bacaklarda ve bazen kollarda simetrik şekilde ortaya çıkan yağ dokusu artışı, ağrı, hassasiyet ve kolay morarma ile seyreden kronik inflamatuar yağ dokusu hastalığıdır. Kilo alıp verme ile orantısız vücut şekil değişiklikleri görülebilir; bu nedenle lipödem hiçbir zaman “kişisel ihmal” veya “obeziteyle eşdeğer” değerlendirilmemelidir.
İstanbul’da yapılan klinik değerlendirmelerde lipödem; fizyolojik, hormonal ve genetik faktörlerin bir araya gelmesiyle gelişen, zamana bağlı ilerleme gösterebilen bir durum olarak ele alınır. Erken tanı, kişinin yaşam kalitesini artırır ve ilerlemenin yavaşlamasını sağlar.
Lipödemin Temel Özellikleri
- Simetrik dağılım (genellikle her iki bacakta veya kolda eşit)
- Ayak bileği ve ayak bölgesinin korunması (“cuff işareti”)
- Gün sonunda artan ağrı, gerginlik, hassasiyet
- Kolay morarma eğilimi
- Soğuk ve sert doku hissi
Lipödem – Lenfödem, Obezite ve Venöz Yetmezlikten Farkı
- Lenfödem: Genellikle tek taraflıdır ve ayak etkilenir. Lipödem simetriktir, ayak korunur.
- Obezite: Yağ dağılımı geneldir. Lipödemde alt ekstremitelerdeki yağ birikimi baskındır ve ağrılıdır.
- Venöz yetmezlik: Mekanizması farklıdır, ancak lipödemle birlikte görülebilir.
Tanı Nasıl Konur?
Tedavi öncesinde öykü, muayene ve doppler incelemeleri yapılır. Gerekirse lenfosintigrafi gibi testlerle tanı desteklenir. Evreleme; cilt düzeyinden derin dokuya uzanan değişimleri belirler.
Evreler ve Doku Farklılıkları
- Evre 1:Cilt altı yağ dokusunda artma, inci benzeri yağ lobulleriile birlikte cilt yüzeyi düzdür.
- Evre 2:Cilt altı yağ dokusunda nodüler ve kitle benzeri görünüm ile düzensiz pürüzlü deri yüzeyi mevcuttur.
- Evre 3:Bacaklarda ve diz etrafında şekil bozukluğuna yol açan büyük nodüler yağ birikimleri, yağ lobülleri izlenir.
- Evre 4: Lipolenfödem tablosu gelişmiştir.
Tipleri
- Tip 1: Basen ve üst bacak bölgesinde
- Tip 2: Basen ve diz arasında
- Tip 3: Basen ve ayak bileği arasında
- Tip 4: Omuz dirsek arasında
- Tip 5: Diz ayak bileği arasında
Lipödem Belirtileri ve Tanı Süreci
Lipödemde belirtiler, yalnızca görsel değil fonksiyonel değişikliklerle de kendini gösterir. Hastalar sıklıkla “basenlerim ve bacaklarım hep şiş ve kalın ama ayaklarım normal” veya “diyet yapsam da incelmiyor” gibi şikâyetlerle başvurur.
- Simetrik bacak kalınlaşması (kalça, uyluk, diz çevresi)
- Ayak bileğinde keskin geçiş
- Dokunmaya hassasiyet, ağrı, “ağrıyan yağ dokusu” hissi
- Gün sonunda artan basınç ve dolgunluk
- Kolay morarma ve ciltte gerginlik hissi
İleri Evre Bulguları
- Diz çevresinde çıkıntılar, ciltte dalgalanma
- Doku sertliği ve kalıcı ödem
- Ayakta kalma süresinde azalma, akşam ağrısı
- Hareket kısıtlılığı ve psikolojik etkiler
Tanı Adımları
- Klinik öykü: Hormonal değişimler, genetik yatkınlık sorgulanır.
- Muayene: Simetri, ağrı ve cilt dokusu değerlendirilir.
- Doppler: Varis veya venöz yetmezlik olup olmadığı incelenir.
- Lenfosintigrafi: Gerekli durumlarda lenfatik akış kontrol edilir.
Bu incelemeler sonucunda hastalığın evresi belirlenir ve kişisel tedavi planı hazırlanır.
Lipödem Tedavi Yaklaşımları
Lipödem tedavisinde amaç, yalnızca görünümün düzeltilmesi değil; dolaşımın düzenlenmesi, ağrının azaltılması ve dokuların dayanıklılığının artırılmasıdır. Tedavi daima kişiselleştirilmiş olmalıdır.
Kompresyon Tedavisi
Uygun basınçta kompresyon çorapları mikrodolaşımı destekler, ödemi azaltır ve günlük konfor sağlar. Sabah giyilmesi, akşam çıkarılması önerilir.
Manuel Lenf Drenajı (MLD)
Lenf akışını artırmak için ritmik, hafif masaj teknikleri kullanılır. Düzenli uygulandığında ödem ve ağrıyı azaltır, doku yumuşaklığını korur.
ESWT (Şok Dalga Tedavisi)
ESWT, ses dalgalarıyla dolaşımı aktive eden noninvaziv bir yöntemdir. Lipödemde ağrı, ödem ve doku sertliğinde belirgin rahatlama sağlar. Kompresyon ve ya manuel lenf drenajı ile birlikte en iyi sonuç alınır.
Beslenme ve Medikal Destek
Anti-inflamatuvar beslenme planı, tuz kısıtlaması ve yeterli sıvı alımı ödemi azaltır. Gerekli durumlarda dolaşım düzenleyici veya mikrosirkülasyon artırıcı ilaçlar eklenebilir.
Egzersiz ve Yaşam Tarzı
- Yüzme, su içinde yürüyüş – doğal kompresyon etkisi
- Yavaş yürüyüş, yoga, pilates – dolaşımı düzenler
- Aşırı ısı yaratan egzersizlerden kaçınılmalıdır
Cerrahi Yaklaşım (Liposuction – WAL/Tumescent)
İleri evre lipödemde, konservatif yöntemlerin yetersiz kaldığı durumlarda lipödem liposuction uygulanabilir. Hedef, yalnızca hastalıklı yağ dokusunun çıkarılması ve lenf yapısının korunmasıdır.
Uzun Dönem Takip
- 3–6 ayda bir kontrol ve bakım seansları
- ESWT veya lenf drenaj ile destekleyici uygulamalar
- Beslenme ve egzersiz planlarının güncellenmesi