Varis Nedir?

Varis; bacak yüzeyel toplardamarlarında kapak yetersizliği nedeniyle gelişen reflüye bağlı genişleme ve kıvrımlaşmadır. Semptomlar akşam artan ağırlık, şişlik, kramp ve kaşıntıdır. Ayakta muayene ve dupleks/renkli Doppler ile reflü kaynağı saptanır; Total EVLA, EVLA/RFA, skleroterapi, mini flebektomi ve cerrahi kişiye özel planlanır.

Bacakta toplardamarlar, kanı yerçekimine rağmen kalbe taşımak için tek yönlü kapakçıklar kullanır. Bu kapakçıklar yetersiz kaldığında kan aşağı yönde geri kaçar, damarın iç basıncı artar ve zamanla damar genişleyip yüzeyden belirginleşir. Çoğu kişi, cilt altında mor–mavi kıvrımlı çizgiler veya kabarıklıklar şeklinde fark eder.

Varis Nasıl Oluşur? (Mekanizma)

• Kapakçık yetersizliği → reflü: Tek yönlü akışı sağlayan kapakçıklar tam kapanamazsa kan geriye sızar.
• Basınç artışı: Geri kaçan kan, yüzeyel vendeki hidrostatik basıncı yükseltir.
• Damar duvarı yanıtı: Süreğen basınç, damarı genişletir ve kıvrımlaştırır; zamanla belirgin variköz yapı oluşur.
• Tetikleyiciler: Uzun süre ayakta/oturarak kalma, sıcak ortamlar, hormonal etkiler (gebelik dâhil), düşük kas pompası aktivitesi.

Mekanizma, semptomların gün sonunda artmasını da açıklar: Baldır kasları yeterince devreye girmediğinde venöz dönüş yavaşlar; akşam saatlerinde ödem, gerginlik ve ağırlık daha belirgin hissedilir.

Varis Türleri (Kısa Sınıflama)

• Trunkal varis: Büyük/küçük safen gibi ana yüzeyel gövde venlerinde yetmezlik ve belirgin kabarıklıklar.
• Retiküler varis: Orta kalibre damarların mavi–yeşil ağ görünümü; çoğu kez yan dallarla ilişkilidir.
• Kılcal damar (telenjiektazi): Cilt yüzeyine yakın, kırmızı–mor ince damarlar; estetik odaklı yakınmaların sık nedenidir.

Klinik şiddet, hekimlerin kullandığı CEAP sınıflaması (C1–C6) ile özetlenir: C1 kılcal damarlardan, C4–C6 cilt değişiklikleri ve venöz ülser aşamalarına kadar uzanır.

Varis Belirtileri (Erken İpuçları ve İlerlemiş Bulgular)

• Görsel bulgular: Kırmızı–mor ince damarlar, mor–mavi belirgin damarlar, yüzeyden kabaran paket varisler.
• Semptomlar: Gün sonunda ağırlık–dolgunluk, yanma, kaşıntı, gece krampları, karıncalanma.
• İlerlemiş cilt bulguları: Renk değişikliği, kuruluk/egzama, sertleşme (lipodermatoskleroz), iyileşmesi güç yaralar.

Uyarı: Tek bacakta hızla artan şişlik–ağrı, belirgin kızarıklık–ısı artışı veya kanama gibi durumlar acil değerlendirme gerektirebilir.

Sonraki adım: Muayene ve dupleks/renkli Doppler ile kişisel damar haritanızı çıkarıp, uygun tedavi yolunu belirlemek mümkündür.

Variste Tanı: Muayene ve Dupleks/Renkli Doppler Ultrason

Varis tanısında altın standart, ayakta fizik muayene ve dupleks/renkli Doppler ile yapılan damar haritalamasıdır. Hedef; varise neden olan reflü kaynağını (trunkal, yan dal, perforan) kesinleştirip, tedaviyi kişiselleştirmektir.

Tanıda Adımlar

1. Hikâye ve semptom profili: Ağrı, ağırlık–dolgunluk, akşam şişliği, gece krampları, kaşıntı; iş–gün akışıyla ilişkisi.
2. Ayakta muayene: Varis paketleri, cilt renk değişikliği, ödem; CEAP sınıflamasına göre düzeyin not edilmesi.
3. Doppler haritalama: GSV/SSV (büyük/küçük safen) çap–kıvrımlılık, reflünün yeri–yönü–süresi, perforan venler ve derin ven açıklığının ve reflüsünün yeri -süresinin değerlendirilmesi.
4. Planlama çıktısı: Varis tedavisi için endovenöz (Total EVLA, RFA/EVLA), skleroterapi/köpük, mini flebektomi veya cerrahi seçeneklerinin tek başına ya da hibrit kombinasyonlarla sıralanması.

Varis İçin Risk Faktörleri (Değiştirilebilir ve Değiştirilemez)

Variste Günlük Yönetim: Semptom Azaltan Temel Alışkanlıklar

• Mikro-hareket kuralı: Her saat 2–3 dk yürüyüş + ayak bileği pompası 20 tekrar.
• Elevasyon: Akşam 10–15 dk bacaklar kalp seviyesinin üzerinde.
• Beslenme: Düşük sodyum, yeterli su, lif–protein dengesi; kabızlığı önleyin (karın içi basınç ↓).
• Kıyafet–ayakkabı: Bel/inguinal bölgeyi sıkmayan kıyafet; orta topuk ve yastıklayıcı taban.
• Kompresyon çorabı: Hekim endikasyonu varsa ince, uygun basınçta model; sabah giy–akşam çıkar.
• Isı yönetimi: Ilık duşu serince bitir; uzun sıcak banyo–sauna süresini kısalt.

Ne Zaman Hekime Başvurmalı?

• Tek bacakta hızla artan şişlik–ağrı ve belirgin asimetri.
• Yaygın kızarıklık–ısı artışı veya  kanama.
• Gece uykudan uyandıran kramplar, gün içinde artan gerginlik ve iş gücü kaybı.
• Yara/ülser veya ciltte sertleşme–renk değişikliği (C4–C6 bulguları).

Varis ve Sık Karışan Durumlar

• Selülit/deri enfeksiyonu: Ateş–yaygın kızarıklık–ısınma ile seyreder; acil değerlendirme gerekir.
• Derin ven trombozu (DVT): Ani–asimetrik şişlik ve ağrı; acil doppler gerektirir.
• Kas–eklem kaynaklı ağrı: Hareketle artıp dinlenmekle azalan bölgesel ağrılar varis ağrısıyla karışabilir.

Variste Tedavi: Yöntemler, Kime Uygun ve İyileşme

Varis tedavisinde tek bir “en iyi yöntem” yoktur. Doğru seçim, dupleks/renkli Doppler ile saptanan reflü kaynağı (trunkal/yan dal/perforan), damar çap–kıvrımlılığı, semptom yükü ve işe dönüş hedeflerine göre kişiye özel yapılır.

İyileşme, Kompresyon ve Günlük Yaşama Dönüş

• Yürüyüş: Aynı gün kısa ve sık yürüyüşler; uzun süre hareketsizlikten kaçın.
• Kompresyon: Yönteme ve cilt bulgularına göre çoğu zaman 3 gün ile 3  hafta 
• Isı–banyo: İlk günlerde sıcak duş/sauna/hamamdan kaçın; ılık duşu serince bitir.
• İşe dönüş:Total EVLA da ertesi gün, diğer endovenöz işlemlerde genellikle 1–7 gün; cerrahide 7–10 gün. Mesleğin fiziksel yükü belirleyicidir.
• Kontrol: Planlanan dupleks ve klinik kontrollerinizi aksatmayınız.

Sık Sorulan Sorular