Hamilelikte Varis

Hamilelikte Varis: Neden Artar, Nasıl Anlaşılır?

Hamilelikte Varis Neden Artar? (Fizyoloji)

Gebelik, dolaşım sisteminde hem hormonal hem de mekanik değişimlerin yaşandığı bir dönemdir. Bu değişimler, bacak toplardamarlarında geri kaçışı (reflü) kolaylaştırabilir ve hamilelikte varis şikâyetlerini artırabilir.

• Progesteron etkisi: Damar düz kasında gevşeme → kapak kapanma verimi azalabilir.
• Artan kan hacmi: Yükselen total kan hacmi alt ekstremitede basıncı artırabilir.
• Mekanik bası: Büyüyen rahim, IVC/pelvik venlere bası yaparak venöz dönüşü zorlaştırabilir.
• Genetik ve parite: Aile öyküsü ve çoklu gebeliklerde risk artar.
• Yaşam tarzı: Uzun süre ayakta/oturma, düşük hareketlilik, sıcak ortam venöz stazı artırır.

Ne Normal, Ne Değil? (Kırmızı Bayraklar)

Gün sonu dolgunluk, hafif şişlik, yanma/kaşıntı ve akşama doğru artan damar görünümü sık görülür ve çoğu zaman konservatif önlemlerle yönetilebilir. Şu bulgular normal değildir:

• Tek bacakta ani başlayan şişlik, ısı artışı ve ağrı
• Damar boyunca sert, hassas bir hat ve kızarıklık (yüzeysel tromboflebit şüphesi)
• Nefes darlığı, ani göğüs ağrısı, açıklanamayan çarpıntı
• Hızlı ilerleyen asimetri veya belirgin yürüme kısıtlılığı

Günlük Yaşamda Ne Beklemeli?

Şikâyetler günün geç saatlerinde artma eğilimindedir. Uzun ayakta/oturma ve sıcak banyo–hamam yakınmaları belirginleştirebilir. Bir sonraki bölümde kompresyon, güvenli egzersiz ve günlük 10 pratik önlem yer alır.

Hamilelikte Variste Güvenli Yönetim: Kompresyon, Günlük Önlemler ve Egzersiz

Kompresyon: Doğru Sınıf ve Doğru Kullanım

• Basınç: Çoğu gebede hafif–orta (15–20 / 20–30 mmHg); kişisel muayeneye göre karar verilir.
• Model: Dize kadar veya gebelik çorabı; topuk–bilek uyumu kritiktir.
• Zamanlama: Sabah (ödem oluşmadan) giyin, akşam çıkarın.
• Bakım: Gün aşırı yıkama; elastikiyet için 3–6 ayda yenileme.

İpucu: Çoraptan önce 5 dk bacak elevasyonu konforu artırır.

Günlük Yaşamda 10 Pratik Önlem

1. Hareket araları: 45–60 dk’da 2–3 dk mini yürüyüş + ayak bileği pompası 20×.
2. Oturma postürü: Bacak bacak üstüne yok; ayak tabanı yere tam bassın.
3. Ayakta çalışma: Düz–stabil zemin; topuk–parmak yükselişi 12+12×.
4. Akşam elevasyon: 10–15 dk kalp üstü.
5. Isı yönetimi: Ilık duş; sauna–hamam kaçın.
6. Ayakkabı: Orta topuk (2–3 cm), sağlam taban.
7. Hidratasyon–tuz: Yeterli su; ölçülü tuz ve küçük–sık öğün.
8. Giysi: Bel–kalçayı sıkmayan esnek kıyafet.
9. Uyku pozisyonu: 2.–3. trimesterde sol yan yatış.
10. Foto-kayıt: Haftalık aynı ışıkta takip; hızlı değişiklikte not alın.

Gebelikte Güvenli Egzersiz Akışı

Plan, muayene ve kadın doğum onayı ile şekillendirilmelidir.

Isınma (3–5 dk)

• Ayak bileği çevirme: 10 sağ + 10 sol
• Parmak ucu–topuk yürüyüşü: 60–90 sn
• Omuz–göğüs açıcı (duvarda): 6–8 nefes

Düşük Etkili Kardiyo (15–30 dk)

• Yürüyüş: Konuşma testi geçen tempo
• Sabit bisiklet/mini pedal: Diz ~25–30° fleksiyonda
• Su içi yürüyüş/yüzme: Hidrostatik basınç ödemi azaltır

Baldır–Kalça Güçlendirme (10–15 dk)

1. Topuk kaldırma: 2–3×12–15 (destekli) → tek bacak 2×8–10
2. Köprü (glute bridge): 2–3×10–12 — 3. trimestrede uzun sırtüstü kalma yok; yan yatış varyasyonu.
3. Clamshell: 2–3×12–15/yan
4. Sandalyeye otur–kalk: 2–3×8–12 (nefes tutmadan)

Esneme & Soğuma (5–8 dk)

• Soleus/Gastroknemius esnetme: 2×30–40 sn/yan
• Kalça fleksör esnetme: 2×30 sn/yan
• Diyaframatik nefes: 5–6 döngü (Valsalva yok)

Yolculuk, İş ve Gün Sonu Rutin

• Uçuş/otobüs: 30–60 dk’da mini yürüyüş; otururken bilek pompası 20×; su tüketimini artırın; çorap önerildiyse kullanın.
• Ayakta çalışma: 45 dk’da 3 dk yürüyüş; yükseltili taban yerine düz–stabil taban.
• Akşam: 10 dk nazik esneme + 10–15 dk elevasyon; sıcak yerine ılık duş.

Ne Zaman Değerlendirme Gerekir?

• Tek bacakta hızla artan şişlik/ağrı, belirgin kızarıklık–ısı artışı
• Damar hattında sert–hassas çizgi (yüzeysel tromboflebit şüphesi)
• Nefes darlığı, ani göğüs ağrısı, açıklanamayan çarpıntı
• Hızlı ilerleyen asimetri veya yürüyüşü belirgin kısıtlayan ağrı

İlaçlar, Bitkisel Ürünler ve Güvenlik

Gebelikte bitkisel–takviye ve topikal ürünler mutlaka hekimle değerlendirilmelidir. Kendi kendine pıhtı önleyici/antiinflamatuvar kullanmayın; alerji öyküsü ve mevcut ilaçlar gözden geçirilmelidir.

Gebelikte Tedavi Zamanlaması, Doğum Sonrası Plan ve Sık Sorular

Gebelikte Tedavi Zamanlaması — Genel İlkeler

• Seçmeli invaziv işlemler (EVLA/RFA, yapıştırıcı, skleroterapi, mini flebektomi) gebelikte genellikle ertelenir.
• Acil/komplike durumlar istisnadır: Şiddetli yineleyen yüzeysel tromboflebit, varis pakelerinden kanama, hızla ilerleyen asimetri + ağrı gibi.
• Kompresyon, ritmik hareket ve ısı–postür yönetimi birinci basamaktır.

Doğumdan Sonra Ne Olur? (Zaman Çizelgesi)

1. 0–6 hafta: Hızlı hormonal/sıvı değişimleri; görünüm oynak. Kompresyon–yürüyüş–elevasyon sürer.
2. 6–12 hafta: İlk dupleks/renkli Doppler kontrolü için uygun; reflü paternleri daha stabil.
3. 3–6 ay: Kalıcı varis/semptomlar için kişiselleştirilmiş plan (EVLA/RFA, yapıştırıcı, skleroterapi/köpük, mini flebektomi; kılcal ağlar için skleroterapi/transdermal lazer).

İpucu: Doğum sonrası kilo, aktivite ve emzirme düzeni oturdukça şikâyetler azalabilir; müdahale ihtiyacı buna göre netleşir.

Emzirme Dönemi

• İlaç/topikaller: Emzirme sırasında her ürün için hekim onayı gerekir; bazı ajanlar ertelenebilir.
• İşlem zamanlaması: Acil değilse emzirme rejimine ve yaşam akışına göre planlanır; kompresyon ve egzersiz devam eder.

Kalıcı Tedavi Seçenekleri (Postpartum)

• Endovenöz: EVLA/RFA (trunkal reflüde birincil), yapıştırıcı (tümesansız profil).
• Skleroterapi/köpük: Yan dal, rezidü–nüks paketler, retiküler/kılcal ağlar.
• Mini flebektomi: Belirgin paket varislerde hedefe yönelik çıkarım.
• Hibrit planlama: Trunkalde ablasyon/cerrahi + yan dallarda flebektomi + ince ağlarda skleroterapi.

Beklenti: Kılcal–retiküler ağlarda bazen birden fazla seans gerekir; güneşten korunma ve kompresyon estetik sonucu destekler.

Yaşam Tarzı ve Kompresyona Devam

• Yürüyüş & mikro setler: Günlük 20–40 dk düşük etkili kardiyo; 45–60 dk’da 2–3 dk baldır pompası.
• Kompresyon: Ödem eğiliminde gün içi kullanım; doğru beden–basınç ve mevsime uygun materyal.
• Isı–postür: Uzun sıcak banyo/saunadan kaçınma; akşam 10–15 dk elevasyon.
• Ayakkabı–zemin: Orta topuk/sağlam taban; gün içinde ayakkabı rotasyonu.

SSS — Kısa Yanıtlar

“Gebelikte varislerim arttı; şimdi işlem yaptırmalı mıyım?”

Seçmeli işlemler gebelikte genellikle ertelenir. Kırmızı bayrak yoksa kompresyon–hareket; doğum sonrası 6–12. haftada Doppler ile karar.

“Doğumdan sonra tamamen geçer mi?”

Kısmen gerileyebilir; ancak stabil reflü sürerse kalıcı tedavi seçenekleri değerlendirilir.

“Emzirirken skleroterapi yaptırabilir miyim?”

Kullanılacak ajana ve kapsama göre değişir; hekim onayı ve zamanlama planı gerekir.

“Uçuş yapacağım; riskimi nasıl azaltırım?”

Kompresyon çorabı, her 30–60 dk mini yürüyüş, otururken ayak bileği pompası ve yeterli su.

“Kılcal damarlar için en iyi zaman?”

Genellikle doğum sonrası 3–6 ay; cilt–pigment stabilizasyonu ve mevsim (güneş) dikkate alınır.

Kısa Kontrol Listesi (Postpartum)

• 6–12. hafta: Dupleks/renkli Doppler ile reflü haritası.
• Günlük rutin: 20–40 dk yürüyüş; saat başı baldır pompası; akşam 10–15 dk elevasyon.
• Kompresyon: Ödem/konfor için uygun basınç–beden; 3–6 ayda elastikiyet kontrolü.
• Isı ve cilt: Ilık duş; güneşten korunma (özellikle işlem sonrası).
• Randevu: Stabil kalan şikâyet/varis için kişiselleştirilmiş plan değerlendirmesi.

İstanbul’da ayakta muayene ve dupleks/renkli Doppler ile doğum sonrası döneme uygun kişiselleştirilmiş yol haritası planlıyoruz. Hedefimiz: daha az şikâyet, daha iyi dolaşım, daha iyi görünüm.